Wat is contractenrecht?

Contractenrecht
Contracten worden vaak niet afgesloten door juristen. Het contract dat u dacht te hebben gesloten blijkt daarom niet zelden een ander contract dan u dacht. De partij waarmee u zaken dacht te doen blijkt een ander te zijn.

Er kunnen ‘opeens’ algemene voorwaarden van toepassing zijn waarmee u nooit had willen instemmen. Of uw eigen algemene voorwaarden blijken niet van toepassing. Daarnaast blijken er zaken te zijn waarover geen afspraken zijn gemaakt die achteraf van groot belang blijken. Of zaken waarover wél afspraken zijn gemaakt, worden door veranderende omstandigheden zo knellend voor u dat het contract moet worden aangepast. Vaak blijkt u dus meer of minder rechten te hebben dan u dacht.

Wat is een contract
Ondanks het woord ‘contractrecht’ is het woord ‘contract’ geen juridische term. De gemiddelde Nederlander bedoelt met een contract een stuk papier met afspraken en handtekeningen. Juridisch ligt dit genuanceerder. De afspraken zelf worden een overeenkomst genoemd. Die overeenkomst wordt in de meeste gevallen mondeling gesloten.

Dat we die afspraken (verbintenissen) doorgaans op papier zetten, doen we omdat we die afspraken willen kunnen bewijzen en omdat we willen dat de afspraken voor alle partijen duidelijk zijn. Aan de ene kant dient een contract dus als akte (een ondertekend stuk dienend tot bewijs). Aan de andere kant dient een contract om aan te geven wát partijen zijn overeengekomen.

Contract versus eigendom
Een contract is dus een schriftelijke verzameling van rechten en plichten die partijen met elkaar hebben afgesproken. Zoals de meeste huizenbezitters zullen weten, word je door ondertekening van een koopcontract geen eigenaar.

In de koopovereenkomst maken partijen alleen afspraken over het verkrijgen van de eigendom. De koper wordt pas eigenaar op het moment dat er aan hem geleverd wordt. Dit komt er op neer dat je de Erasmusbrug wel kunt kopen van je buurman (het koopcontract), maar dat die buurman je nooit de eigendom van de Erasmusbrug kan geven (omdat hij daarvan geen eigenaar is). Eigendom wordt meestal verkregen door bezitsverschaffing (bijvoorbeeld in de supermarkt) of door een (notariële) akte van levering.

Voordat het contract wordt ondertekend (de precontractuele fase)
Ook voordat partijen een contract ondertekenen gelden er al afspraken tussen hen, ook als zij dat niet afspreken. Uit de wet, de gewoonte en de ‘ redelijkheid en billijkheid’ volgen de nodige regels. Een contract mag niet tot stand komen als gevolg van bedreiging, bedrog, misbruik van omstandigheden, of – onder omstandigheden – door het verstrekken van onjuiste informatie of het verzwijgen van belangrijke informatie. We spreken dan over wilsgebreken. Gebeurt dat wel, dan kan de overeenkomst achteraf worden vernietigd, met alle gevolgen van dien.

Maar ook het niet tekenen van een contract kan de nodige gevolgen hebben. Als je iemand veel tijd en geld vraagt te besteden aan het maken van een offerte en daar verder geen afspraken over maakt, dan slaat op enig moment de schaal door en moet je die kosten vergoeden. Ook al is er geen contract.

De inhoud van een contract
Een contract is meer dan de afspraken die op papier staan. Volgens de wet heeft een overeenkomst niet alleen de gevolgen die partijen zijn overeengekomen, maar ook de gevolgen die voortvloeien uit de aard van die overeenkomst, uit de wet, de gewoonte of de eisen van redelijkheid en billijkheid. En om alle ‘onzekerheid’ weg te nemen, bepaalt de wet ook nog dat een regel uit een overeenkomst niet van toepassing is als dat – kort gezegd – onaanvaardbaar zou zijn.

Dit lijkt op het eerste gezicht weinig houvast te bieden, bij nadere beschouwing is dat evenwel anders. Tussen partijen gelden de regels van het contract, tenzij de rechter van mening is dat dit gezien de omstandigheden anders is. Je kunt iemand niet altijd houden aan een contractuele bepaling, maar je moet ook niet klagen als je een contract tekent zonder je daar eerst goed in te verdiepen. Net als bij ieder juridisch vraagstuk vereist het interpreteren van een contract niet alleen kennis van de gegeven regels (de wet, het contract), maar zeer zeker ook kennis van de wijze waarop deze regels volgens de rechter dienen te worden uitgelegd (jurisprudentie).

Wanprestatie (toerekenbare tekortkoming)
Als de inhoud van het contract duidelijk is, weten partijen wat zij moeten doen en wat zij van de ander mogen verwachten. Doet een partij niet wat hij wel zou moeten doen, dan heeft de ander meerdere mogelijkheden. Zo kan hij kan de rechter vragen om de ander te veroordelen om alsnog te presteren, of juist om de overeenkomst te ontbinden. Ook kan hij de rechter vragen om de ander te veroordelen om schadevergoeding te betalen.

In alle gevallen geldt dat het duidelijk moet zijn dat een partij niet doet wat hij moet doen. Met andere woorden: de schuldenaar moet in verzuim zijn met de nakoming van een opeisbare verbintenis. De ene keer kan dit worden afgeleid uit de omstandigheden van het geval (er wordt niet betaald binnen de afgesproken termijn), terwijl het de andere keer genuanceerder ligt. De ander zal dan in de gelegenheid gesteld moeten worden om alsnog te doen waartoe hij verplicht is.

De praktijk
In de praktijk zal een vordering van de ene partij vaak beantwoord worden met een vordering van de andere partij, zelfs uit een andere overeenkomst. Veel partijen doen immers vaker zaken met elkaar.

Aan de ene kant nakoming, aan de andere kant ontbinding of aanpassing van de overeenkomst. Aan de ene kant ontbinding met schadevergoeding wegens feit X, aan de andere kant ontbinding met schadevergoeding wegens feit Y. Een beroep op opschorting enerzijds, een beroep op schuldeisersverzuim aan de andere kant.

Tot slot
Goed advies vooraf kost geld, maar kan veel ellende achteraf voorkomen. Als een geschil niet (meer) zonder rechter is op te lossen, bepaalt de dikte van de portemonnee vaak wie er uiteindelijk aan het langste eind trekt. U doet er dan ook verstandig aan om advies in te winnen voordat u een contract ondertekent.